З песень адзінокага

Я — адзін, жыву без дому,
Сам сабе я першы пан,
Галавы не гну нікому,
Не схіляю гібкі стан.

Я — адзін, нічым не скован,
Вольны я, бы дух палёў,
Ад разбойнікаў захован,
Ад усякіх зладзяёў.

Я — адзін, нічым не звязан,
Мне няма над чым карпець,
Свет нідзе мне не заказан,
Вольны ўсюды я ляцець.

Скарб мой — рукі, конь мой — ногі,
Як пайду — сам чорт не брат,
Кій у рукі — і з дарогі
Без нуды зірну назад.

Даражэй за ўсё — свабода,
Дык што плакацца дарма?
Воля, воля! Толькі шкода,
Што цябе нідзе няма.

Эх, нашто ўздыхаць па волі,
Калі я не маю долі,

Калі марна годы трачу,
Калі сэрца ў смутку плача?

Знаць, няшчасным урадзіўся,
Што свет белы зачыніўся,

Зачыніўся, збегся клінам...
Горка быць мужычым сынам!

Багач ззяе ў пазалоце,
Мужык бедны мрэ ў бядоце,

У мядалях «зубр» багаты,
А ты носіш адны латы.

Бо мужычы сын пахілы
Роўнасць мае... у магіле.

Я не маю сваёй хаткі,
Я не помню роднай маткі.

Рос я круглым сіратою,
Як той дуб, што над вадою.

Мяне матка не люляла,
Казак, песень не спявала.

Чуў я толькі песні бору,
Гадавала мяне гора.

Хоць нядоля мяне гнала,
Усё ж мне сілы не зламала:

Ці ж я ростам не высокі?
Ці ж у грудзях не шырокі?

Валасы да плеч густыя,
Мае рукі, як стальныя.

Спрытна рэжу дол сахою,
Здатны ў лузе за касою!..

Толькі ж дол чужы капаю,
Толькі долі я не маю!

Ой, пайду, пайду я ў поле,
Загукаю: «Дзе ты, доля?

Дзе ты, шчасце? Адгукніся,
Ка мне тварам павярніся!»

Толькі ж ціха-ціха ў полі,
Толькі вецер дзьме паволі:

«Дарма жыцце тваё гіне,
Няма долі бедачыне!»

Што тужыць, гараваць?
Маю сілу ў руках —
Хлеб змагу даставаць,
Хіба праца мне страх?

Я — адзін, я — здароў,
Месца ўсюды мне шмат,
Захацеў — і пайшоў,
Пыл узняўшы з-пад пят.

Гаспадарку сваю
Усю з сабою вазьму.
Песню я запяю —
Раскатурхаю цьму.

Што мне гнуцца ў дугу?
Каму шапку знімаць?
Няўжо ж я не змагу
Сам сябе падтрымаць?

Волен свет мне кругом,
Дзе прайду — будзе знак,
Дзе прылёг — там і дом,
Кожны бедны — сваяк.

Якуб Колас